Najstarsze ślady osadnictwa na wzgórzu zamkowym w Cieszynie pochodzą z VI i V wieku p.n.e. Z czasem zamek w Cieszynie zyskał na znaczeniu, w XII w. awansował do rangi kasztelanii, a sto lat później stał się stolicą niepodległego Księstwa Cieszyńskiego, pełniąc ważną rolę jako centrum administracji państwowej pierwszych Piastów i jako posterunek graniczny.
Zamek Cieszyn – powstanie
Po powstaniu księstwa cieszyńskiego w 1290 roku słowiański gród na Górze Zamkowej zaczął być intensywnie rozbudowywany, pod nadzorem panującego Mieszka. Drewniany zamek został wtedy przebudowany w kamieniu i uzyskał nowy, gotycki charakter. Podzielony był na dwie części: górną i dolną.
Górna część, otoczona murem i bastionami, składała się z pomieszczeń mieszkalnych. Znajdowała się tam również kaplica zamkowa i zachowana do dziś wieża obronna zwana Wieżą Piastowską. W dolnej części znajdowały się magazyny i pomieszczenia gospodarcze, mieszkania dla służby dworskiej, zbrojownia, stajnie, a także lochy dla więźniów. Okres świetności cieszyńskiego zamku trwał aż do wydarzeń wojny trzydziestoletniej i końca dynastii cieszyńskich Piastów. Zamek w Cieszynie stał się własnością Habsburgów. W 1659 roku rozpoczął się stopniowy proces przebudowy i rozbiórki zniszczonych zabudowań – zastępowano je budynkami gospodarczymi. W tym okresie, za sprawą regenta Kaspara Tłuka, powstał również zamkowy browar.
Zamek w Cieszynie – architektura
Zamek zbudowano na stosunkowo wysokim wzgórzu, po północnej stronie rzeki Olzy. Zamek gotycki podzielony był na część górną i dolną. Dolny był budynkiem trzykondygnacyjnym, mieszczącym pomieszczenia gospodarcze, zbrojownię, mieszkania dla służby dworskiej, lochy i stajnie. Na zamku górnym znajdowały się budynki mieszkalne z reprezentacyjnymi komnatami książęcymi.
Na dziedzińcu znajdowała się wieża, stanowiąca miejsce ostatniego schronienia, a także pełniąca funkcje mieszkalne, więzienne i strażnicze. Jest jednym z elementów zabudowy zamkowej, który zachował się do dziś. Zwieńczona wykuszami i machikułami, ośmiokondygnacyjna wieża jest dostępna dla zwiedzających.
Obecnie można również zobaczyć romańską rotundę św. Mikołaja, która niegdyś pełniła funkcję kaplicy zamkowej i kościoła. Jest jednym z najstarszych i najcenniejszych zabytków polskiego budownictwa, z zachowanymi niemal w całości oryginalnymi murami obwodowymi. Prezentuje bardzo wysoki poziom pod względem techniki budowlanej.
Zamek Cieszyn – obecnie
Do dziś z oryginalnego cieszyńskiego zamku przetrwała wspomniana Wieża Piastowska, romańska rotunda św. Mikołaja, pozostałości przyziemia wieży bramnej, relikty XVI-wiecznej kuchni oraz dolna część narożnej, okrągłej wieży. W sąsiedztwie Wieży Piastowskiej znajduje się najdłuższy w Europie, podziemny tunel wykopany w skale pod Górą Zamkową. Ma 65 metrów długości. Wejście do tunelu znajdowało się w Browarze Zamkowym Brackie i służyło do przechowywania piwa.
Zamek w Cieszynie dostępny jest dla odwiedzających codziennie. Wraz z zabytkowym Browarem Zamkowym stanowi ciekawą atrakcję na mapie miasta.
